Cornelis Claesz. van Wieringen was met Hendrick Cornelisz.Vroom (ook uit Haarlem) de belangrijkste vertegenwoordiger van de eerste generatie Nederlandse zeeschilders. Zijn tekeningen, gekenmerkt door een karakteristiek en temperamentvol penwerk, onthullen een persoonlijke interpretatie van de wereld’, aldus George Keyes in zijn baanbrekende essay over de tekeningen van Van Wieringen. Hoewel de werken op papier van de kunstenaar zelden dienden als voorstudies, vertoont de compositie van ‘Schepen op een riviermonding’ grote gelijkenis met een gedateerd schilderij uit 1616 in het National Maritime Museum, Greenwich (‘Een Nederlandse koopvaarder aangevallen door een Engelse kaper, bij La Rochelle’, inv. no. BHC 0723). Vergelijking met een serie etsen naar Van Wieringen, gepubliceerd door Le Roy rond 1615, toont aan dat dit blad dateert uit het begin van zijn carrière als kunstenaar. Het oeuvre van Van Wieringen bevat veel schijnbare tegenstellingen waarin ‘maniëristische’ en ‘realistische’ kenmerken in wisselende mate naast elkaar bestaan en in elkaar overgaan. Zijn kunst sprak tijdgenoten aan als C.J. Visscher en Jan van de Velde II, die beiden prenten naar zijn ontwerp maakten. De huidige tekening is het grootste blad dat met zekerheid aan de kunstenaar kan worden toegeschreven. Links van het midden is een zogenaamde pinas (kaper), een driemaster met open galerij, afgebeeld op het achterschip. De middelgrote schepen werden rond 1600 door de Nederlanders, Fransen en Engelsen gebruikt als oorlogsschip en voor de handel. De open galerij, een uitbouw op het achterschip en aan de zijkant van het achterschip, zou rond 1625 verdwijnen en vervangen worden door een overdekte of gesloten galerij. Van Wieringen brengt zijn compositie subtiel in balans met een groep vogels die rechts in het midden de lucht doorkruisen. De huidige tekening is door Marijn Schapelhouman, conservator van het Rijksprentenkabinet Amsterdam, geprezen als een ‘uitmuntende tekening van Cornelis Claesz. van Wieringen’ (mondelinge mededeling). Cornelis Claesz. van Wieringen, zeeschilder Cornelis Claesz. van Wieringen kwam uit een scheepvaartfamilie. Zijn vader wordt herhaaldelijk genoemd in de Haarlemse archieven, altijd in verband met schepen en scheepvaart. In 1584 werd hij ”schipper” genoemd en in 1590 zelfs ”grootscipper”. In 1597 wordt Cornelis van Wieringen voor het eerst genoemd als hij is ingeschreven in het Haarlemse St. Lucasgilde. Het feit dat de minimumleeftijd van een gildelid om toegelaten te worden 21 jaar moest zijn, zou erop kunnen wijzen dat Van Wieringen al enkele jaren voor 1580 geboren was. Karel van Mander, de biograaf van de kunstenaar, schreef in 1604 dat Van Wieringen uit Haarlem kwam. Hij vermeldt ook dat de schilder vroeger zelf zeilde en daarna schepen ging tekenen en schilderen. Hij toont daarbij een “wonderlijcken Gheest en verstandt” en “Omdat hij de eigenschappen van schepen begrijpt, behoeft hij aan geen enkele toe te geven,” aldus Van Mander. Algemeen wordt aangenomen dat Van Wieringen in de leer is geweest bij Hendrick Cornelisz Vroom (1566-1640), de grondlegger van het genre ‘zeeschilderkunst’, maar voor deze aanname is geen bewijs.

Vroom en Van Wieringen moeten elkaar zeker gekend hebben als medeburgers en rivaliserende marineschilders. De graveur, tekenaar en schilder Hendrick Goltzius (1558-1617) kan gezien worden als een schakel tussen de twee zeeschilders. Door verschillende auteurs wordt aangenomen dat Van Wieringen in zijn manier van tekenen en prenten beïnvloed is door Golzius. Er wordt zelfs gedacht dat Cornelis Claesz van Wieringen een leerling was van Goltzius. Goltzius kocht in 1603 een huis in de Haarlemse Jansstraat, dat aan dat van Vroom grensde. Van Wieringen nam rond 1620 een prominente plaats in binnen het artistieke milieu in Haarlem. De kunstenaar en diplomaat Samuel Ampzing (1590-1632) noemt Van Wieringen in de hymne die hij in 1621 opnam onder de titel ”Het lof der Stadt Haarlem in Holland”.After he was several years a member of the Guild of St Luke, Van Wieringen held around 1610 a prominent place in the guild board because he is mentioned several times as ”vinder”.

In 1624 was hij afgevaardigde bij een taxatie van een aantal schilderijen voor een loterij en in november 1628 trad hij op als kunsthandelaar bij de verkoop door de stad Haarlem van de schilderijen van de Commanderij van Sint Jan. De schilder Cornelis Cornelisz van Haarlem (1562-1638) was goed bevriend met Van Wieringen. Een bewijs hiervan is het feit dat hij vijf keer optrad en ondertekende als getuige in een testament van Cornelis Cornelisz. Vreemd genoeg ondertekende Van Wieringen het testament van Cornelis niet, maar hij was wel goed bedeeld met “een stuck schilderye wesende een Crucifix gemaect by Mr. Carel Vermander”. Van Wieringen werd door Cornelis Cornelisz ook herinnerd als “goede vrunt synen”.

Op 19 november 1624 traden Cornelis Cornelisz van Haarlem en Van Wieringen samen op als arbiters in een zaak van Frans Hals’ jongere broer Dirck.13 In april 1630 gaf het stadsbestuur van Haarlem opdracht aan het Sint-Lucasgilde om hun zaken te regelen, te beginnen met het opstellen van een nieuw gildestatuut. Dit document werd opgesteld en op 22 mei 1631 ondertekend door het gildebestuur en enkele representatieve schilders. Vervolgens werd de oorkonde goedgekeurd en ondertekend door de voormalige ”vinders” van het Sint-Lucasgilde, waaronder Cornelis Claesz van Wieringen en Cornelis Cornelisz van Haarlem in de herberg ”den Coninck van Vranckrijck”. Een half jaar later, op 20 januari 1632, ondertekenden zij het verzoekschrift voor het nieuwe gilde-etiket, dat werd ingediend bij de Haarlemse vroedschap.15 Op 26 april 1632 werd het voorstel door het stadsbestuur teruggestuurd met de mededeling dat het te lang was. De definitieve correctie vond pas plaats in november 1634. De vaststelling van dit nieuwe gildenstatuut was een belangrijke gebeurtenis, omdat nu voor het eerst in Nederland het onderscheid tussen kunstenaars en ambachtslieden werd vastgelegd.

Wat precies Van Wieringens inbreng in het nieuwe gilde-etiket was, is niet meer na te gaan, maar met het plaatsen van zijn handtekening moet hij hebben ingestemd met de wijzigingen. Van Wieringens belangrijkste opdracht dateert uit 1621. In dat jaar bestelde de Admiraliteit van Amsterdam voor Prins Maurits een schilderij van de Slag bij Gibraltar, die op 25 april 1607 had plaatsgevonden. Deze slag, waarbij de Nederlanders de Spanjaarden een verpletterende slag toebrachten in de baai van Gibraltar, betekende de eerste grote zege in de Nederlandse Opstand. Tijdens het gevecht sneuvelde admiraal en opperbevelhebber Jacob van Heemskerck.

Ze wendden zich in eerste instantie tot Vroom om een ontwerp voor het schilderij te maken, maar hij vroeg het astronomische bedrag van 6.000 gulden. De onderhandelingen liepen stuk op de vraagprijs en nadat Vroom vloekend en tierend de vergadering verliet werd uiteindelijk besloten dat ze de opdracht voor 2450 gulden aan Van Wieringen zouden geven. In 1622 schilderde hij het grote doek met de afmetingen 180 cm hoog bij 490 cm breed van de Slag bij Gibraltar. Het is het grootste zeeschilderij dat in de zeventiende eeuw in Nederland werd gemaakt en bevindt zich nu in het Nederlands Scheepvaartmuseum in Amsterdam.

In 1629 kreeg Van Wieringen van de stad Haarlem de opdracht om een ontwerp te maken voor een tapijt, bestemd voor het stadsbestuur in het stadhuis. Op 12 april 1629 begon de Comptroller met de betalingen voor “schip van Damietta”. Ontwerper Van Wieringen kreeg 300 Vlaamse ponden, de glassnijder Peter van Holstein, die het werkpatroon maakte, 225 Vlaamse ponden en later nog eens 25 Vlaamse ponden. De Haarlemse tapijtwever Joseph Thienpont ontving het exorbitante bedrag van 2003 Vlaamse ponden. In 1630 ontving Van Wieringen nog eens 69: 2 ponden ” van zaeke behoeft af te tikken van het schip tot de Damiaten verbesigt ende geemployeerd “. De afmetingen van het wandtapijt zijn 10,75 meter lang en 2,40 meter hoog, dit is het grootste wandtapijt van de zeventiende eeuw. Van Wieringen stierf in Haarlem op 29 december 1633. Hij werd begraven in de Grote Kerk tussen 31 december 1633 en 7 januari 1634. Ontdek de details over het leven van  CORNELIS CLAESZ VAN WIERINGEN in zijn biografie.