De avonturen van een schip
Afgebeeld door Sieuwert van der Meulen in een opeenvolgende serie van zestien prenten
Een vroeg 18e-eeuwse scheepsstripverhaal
Wat Sieuwert van der Meulen bewoog om deze serie te maken is een raadsel, maar zeker is dat het beeldverhaal uniek is! In de 17e eeuw was scheepsbouw een van de belangrijkste industrieën; in de 200 jaar dat de VOC bestond, werden op verschillende scheepswerven meer dan 1450 grote en kleine schepen gebouwd en afgebouwd. Duizenden arbeiders uit binnen- en buitenland verdienden hun dagelijks brood in de industrie. De bouw van een retourschip (een VOC koopvaardijschip) ging relatief snel, de periode tussen de kiellegging en de tewaterlating was gemiddeld een jaar – en, hoe vreemd het ons in de 21e eeuw ook mag lijken, al deze schepen werden ‘op het oog’ gebouwd. Lengte, breedte en diepte werden van tevoren bepaald, maar de vorm van de romp ontstond tijdens de bouw! De knowhow van de meester-scheepsbouwer was gebaseerd op ervaring, de vaardigheden werden in de praktijk geleerd. En niemand kwam op het idee om al die ervaring en kennis vast te leggen!
De serie etsen van Sieuwert van der Meulen is dus zeer informatief. Ter verduidelijking heeft de kunstenaar onder elk van de prenten een kort commentaar geplaatst. Voor de bouwers van replica’s zoals de
Batavia en de
Amsterdam vormde de serie een welkome aanvulling op wat ze al wisten over scheepsbouw. Er is veel te zien in de prenten. In prent nr. 3 bijvoorbeeld werken de timmerlieden aan alle kanten aan het schip, zien we mannen boven een vuurtje werken en de zware eiken balken buigen, en in prent nr. 6 wordt een kraan gebruikt om de masten op hun plaats te zetten. Het laatste proces was het waterdicht maken van de scheepsromp met behulp van onder andere
harpuys (een mengsel van oliën en harsen), een smerig karwei dat alleen gedaan kon worden als het schip op zijn kant lag.
De echte avonturen
Het ‘leven’ van een schip begon toen het voor het eerst de zee op ging. Van der Meulen gaat de werkelijkheid niet uit de weg:
Schepen, door een Zeeslagh geruineerd, Een Schip door storm overvallen... en
een gestrand schip laten zien dat het leven op zee een gevaarlijke onderneming was. Maar gelukkig kwamen de meeste schepen veilig thuis aan en werden ze na soms tientallen jaren trouwe dienst naar huis gebracht en gesloopt.
Naast de schepen laten de prenten ook verschillende gebouwen zien. Sieuwert van der Meulen pretendeerde niet topografisch nauwkeurige tekeningen te maken en toch zijn er een paar verwijzingen naar Amsterdam. Op prent 6, bijvoorbeeld, kan de toren achter het schip worden geïdentificeerd als de nog steeds bestaande Schreierstoren. Maar daar blijft het bij: de belangstelling ging tenslotte vooral uit naar de schepen.
Brochure Kunsthandel Rob Kattenburg: 2007-RK_PrentenLR
